Martha Hoogland, bedrijfsleider bij een industriële spuiterij in Zaandam, was naarstig op zoek naar personeel. “Het belangrijkste is motivatie. De rest leren we ze hier wel.” Sinds kort heeft ze twee asielzoekers in dienst.

“Nederlands is de voertaal op de werkvloer en ik was eerst wel bang voor een taalbarrière”, zegt Hoogland. Maar hoewel de twee nieuwe werknemers pas ongeveer een jaar in Nederland zijn, spreken ze al een aardig woordje Nederlands. Als een van hen iets niet begrijpt, vinden ze wel een weg met Engels en Arabisch. “Het gaat heel erg goed eigenlijk.”

Drempel weggenomen

Het verhaal van het poedercoatingbedrijf staat niet op zichzelf. Steeds vaker vinden asielzoekers werk. In het eerste half jaar van 2023 werden er ruim 700 werkvergunningen verstrekt; in diezelfde periode dit jaar zijn dat er zo’n 9500, blijkt uit cijfers van uitkeringsinstantie UWV.

Deel van de verklaring is dat werkgevers en asielzoekers elkaar steeds beter weten te vinden. Het UWV, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn eerder dit jaar een proef begonnen om bewoners van asielzoekerscentra aan werkgevers te koppelen. Om personeelstekorten aan te pakken, maar ook om de integratie te versnellen.

Een van de doelen van de proef is om belemmeringen die asielzoekers op de arbeidsmarkt ervaren weg te nemen, zoals de onzekerheid van asielprocedures, overplaatsing naar andere opvanglocaties en taalbarrières.

Een van de belemmeringen is eind 2023 weggenomen. Tot die tijd mochten asielzoekers zes maanden na het indienen van een asielaanvraag bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aan het werk, voor maximaal 24 weken per jaar. Maar de Raad van State zette daar een streep door, omdat die regel in strijd is met de Europese Opvangrichtlijn. Sindsdien mogen asielzoekers het hele jaar door werken.

Dit kan met een zogenoemde tewerkstellingsvergunning. Een werkgever vraagt een dergelijke vergunning aan voor een werknemer die van buiten de Europees Economische Ruimte komt. Sinds de uitspraak van de hoogste bestuursrechter is de vergunning veel vaker verleend.

In plaats van een arbeidsmigrant

Met name in Amsterdam en omgeving komen asielzoekers vaker aan een baan. Zij gaan doorgaans aan de slag in de horeca, de schoonmaak of via een uitzendbureau, bijvoorbeeld in de landbouw of in een distributiecentrum.

Een goede ontwikkeling, vindt Jaco Dagevos, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). “Doordat asielzoekers het hele jaar door mogen werken is het voor werkgevers aantrekkelijker om hen aan te nemen. In plaats van arbeidsmigranten naar Nederland halen, kiezen werkgevers nu misschien makkelijker voor een asielzoeker.”

Dit sluit aan op de aanbevelingen van een onderzoek over arbeidsmigratie, dat in juli verscheen. Hierin adviseren verschillende ministeries om het talent van asielzoekers die al in Nederland zijn beter te benutten om zo het aantal arbeidsmigranten terug te dringen. De opstellers waarschuwen dat het toenemende aantal arbeidsmigranten de druk op de toch al krappe woningmarkt en andere sociale voorzieningen verhoogt.

Onzekerheid en werkgeluk

De grootste winst vormt wat Dagevos betreft de mentale gezondheid van asielzoekers. “Jarenlang in een asielzoekerscentrum wachten is uitzichtloos. Door te werken leer je ook alvast de Nederlandse taal en cultuur kennen. Dat helpt bij het integreren als je eenmaal statushouder bent.”

Asielzoeker Mohamad Mowakket vindt afleiding in het coatingwerk. Hij maakt zich geregeld zorgen over zijn familie die nog steeds in Syrië is. “Als ik aan hen denk dan drukken de angst en onzekerheid zwaar op mijn borst.” Voordat hij hierheen vluchtte, had hij zijn eigen verffabriek. “Ik voel me thuis in de spuiterij.”

Zijn collega Adeel Haider studeerde computerwetenschappen en werkte als bruidsfotograaf in Pakistan. Maar tien maanden geleden vluchtte hij naar Nederland. Hij stapte naar het UWV, omdat hij wilde werken. Zo werd hij gekoppeld aan het poedercoatingbedrijf. “Van mijn collega’s leer ik coatingvaardigheden en de Nederlandse taal.”

De toekomst van Haider en Mowakket is onzeker. Ze zijn nog in afwachting van de beoordeling van hun asielaanvraag. Maar dat is voor Hoogland geen reden om geen asielzoekers aan te nemen. “Zekerheden heb je nooit. Ieder personeelslid kan een andere baan zoeken en vertrekken.”

Arbeidsmigrant en asielzoeker: wat is het verschil?

Migratie is een brede term die wordt gebruikt wanneer een persoon naar een andere plek verhuist. Iemand die in het buitenland gaat werken, wordt een arbeidsmigrant genoemd. Buitenlandse werknemers met hogere inkomens worden ook wel expats of kennismigrant genoemd.

Een asielzoeker is iemand die een land ontvlucht omdat die persoon het daar niet meer als veilig ervaart. Dit kan bijvoorbeeld om een politieke reden zijn, door natuurgeweld of vanwege een oorlog die woedt. Een asielzoeker kan in Nederland bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) asiel aanvragen. Wanneer die persoon wordt erkend als vluchteling krijgt diegene een verblijfsvergunning. Dan spreken we van een statushouder.